شهرستان‌های استان ایلام

شهرستان دهلران

شهرستان دهلران از شهرستان‌های استان ایلام ایران است. مرکز آن شهر دهلران است.

*مشخصات جغرافيايي*

شهرستان دهلران در درازای جغرافيايی 47 درجه و 16 دقيقه و پهنای جغرافيايی 32 درجه و 41 دقيقه و در بلندی 215 متری از سطح دريا قرار دارد. شهر دهلران در 220 كيلومتری جنوب خاوری ايلام و در مسير جاده ايلام - دزفول واقع است. آب و هوای دهلران معتدل و متمايل به گرم است و ميزان بارندگی سالانه 300 ميليمتر می باشد. دهلران از خاور به شوش و سوسنگرد(دشت آزادگان)، از شمال به آبدانان و دره شهر، از باختر به مهران و از جنوب و جنوب باختری به عراق محدود است



در این شهرستان چهار شهر به نام‌های دهلران، پهله، میمه و موسیان قرار دارند.

تقسیمات کشوری

این شهرستان دارای سه بخش و شش دهستان است:

* دهستانهای بخش مرکزی:
o دهستان اناران

نقاط شهری: دهلران

* دهستانهای بخش زرین‌آباد:
o دهستان سید ابراهیم
o دهستان سید ناصرالدین

نقاط شهری: پهله، میمه.

* دهستانهای بخش موسیان:
o دهستان ابوغویر
o دهستان دشت عباس
o دهستان نهر عنبر

نقاط شهری: موسیان.

* جمعیت

بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان دهلران در سال ۱۳۸۵ برابر با ۶۲۲۵۶ نفر بوده است.

*وجه تسميه و پيشينه تاريخي*

اين منطقه كه در دامنه جنوب و جنوب باختری دينار كوه قرار دارد، از قديم الايام به ‹‹ده لران›› مشهور بوده است. بقايای آثار تاريخی و باستانی و مجموعه اشيا باستانی كشف شده، نشان گر اين حقيقت است كه قدمت اين منطقه با دوره قبل از تاريخ و بعد از آن، به ويژه با دوره ساسانيان مرتبط است. بقايای شهرهای باستانی و وجود ده ها ناحيه و تپه باستانی هر يك بيانگر بخشی از سرگذشت ديرينه اين سرزمين است. دهلران به لحاظ موقعيت جغرافيايی از مناطق مهم استان ايلام است و همين موقعيت جغرافيايی نيز باعث آسيب آن در درازای تاريخ شده است. اين اهميت و موقعيت در ادوار بعدی نيز حفظ شده است. در جريان جنگ تحميلی عراق عليه ايران اين منطقه آسيب فراوانی ديد، طوری كه بازسازی و مرمت آن اعتبارات قابل توجهی را ضروری ساخت. اين شهر بعد از خاتمه جنگ بازسازی شد و به عنوان يك شهر گردش گری مورد توجه ويژه قرار گرفت. شهر دهلران در حال حاضر نيز علاوه بر موقعيت گردش گری دارای منابع عظيم نفت و اراضی مستعد كشاورزی است كه اهميت اقتصادی و جغرافيايی آن را دو چندان ساخته است.

*موقعیت *

دهلران در جنوب خاوري استان ايلام و جنوب باختري دينار كوه و در فاصله 228 كيلومتري ايلام و 100 كيلومتري شهرستان انديمشك واقع شده است. اين شهرستان بعد از دوران جنگ و بازسازي به صورت يك شهر توريستي در آمده است و به خاطر منابع عظيم نفت و زمين هاي وسيع و مستعد كشاورزي از اهميت خاصي برخوردار است. بيش تر آبادي ها در اثر جنگ تحميلي و اشغال آن ها خالي از سكنه شده بود و بعداز جنگ و بازسازي دوباره اسكان يافته اند. از اين بخش رودخانه هاي دويرج و چيغاب مورموري عبور مي كند. دراين بخش به دليل حاصل خيزي زمين هاي كشاورزي محصولات متنوع جاليزي به دست مي آيد. در بخش موسيان چاه هاي نفت فراواني حفر شده و داراي منابع عظيم نفتي است. شهر پهله مركز بخش زرين آباد است كه از زمان هاي دور تا كنون محل سكونت بوده و آثار باستاني فراواني درآن به چشم مي خورد و شهر ك ميمه يكي از نواحي خوش آب و هوا و پر جمعيت زرين آباد است.
آب و هواي دهلران آن گرم است و بيش ترين دما در تابستان گاهي از 50 درجه نيز بالاتر مي رود. قدمت منطقه دهلران به هزاران سال پيش بر مي گردد و همواره با جلگه بين النهرين در ارتباط بوده است. با بررسي هايي كه در ساختار كلي سرزمين باستاني دهلران صورت گرفته نشان گر اين حقيقت است كه يكي از كانون هاي باستاني ايران به شمار مي رفته است و با وجود اين همه پيشنيه تاريخي و اهميتي كه دارد كم تر شناخته شده است. كاوش هايي كه در سرزمين دهلران انجام گرفته روشن گر اين حقيقت است كه انسان دراين منطقه در حدود 8000 هزار سال پيش از ميلاد از دونوع گونه نبات يعني گندم و جو وميش و بز استفاده مي كرده است. بر اساس شواهد به دست آمده به وسيله باستان شناسان و هم چنين آزمايش هاي فراوان هول و كنت دي فلانري در سال 1961 بر روي تپه هاي علي كش (تپه باستاني علي كش با وسعتي به قطر حدود 135 متر كه ضخامت لايه هاي باستاني آن به حدود هفت مي رسد) و چغا سفيد و ديگر مناطق باستاني اين منطقه انجام گرفته، نشان گر اين حقيقت است كه انسان در فاصله ميان5500 تا 7500 قبل از ميلاد در اين منطقه به اهلي كردن گاو و كشت دانه هاي گياهي مانند عدس و ماش وكتان توفيق يافته است.
نژادمردم اين شهرستان از اصيل ترين نژاد كرد هستند و قدمت آن به دوره مادها مي رسد. ساكنان اين شهرستان داراي قدي بلند و موهاي مشكي و تا حدودي پوستي گندم گون و يا تيره هستند. مردم دهلران به سبب شرايط خاص زيست محيطي بسيار بردبار و از لحاظ اقتصادي بسيار قانع هستند. در بين مردم اين شهرستان مي توان ويژگي هاي خاص جامعه عشايري چون علاقه به وطن ايمان و فداكاري، شوخ طبعي را در آنان به وضوح ديد. در بسياري از موارد با توجه به موقعيت مرزي وجغرافيايي پاسداران و نگهبانان فداركارو از جان گذشته هستند.

*مکانهای دیدنی وباستانی*

1-غار طبيعي و حفاظت شده خفاش در نزديكي چشمه هاي آب گرم كه در آن هزاران خفاش زندگي مي كنند.
2-تپه باستاني علي كش با قدمت 9 هزار ساله مربوط به دوره ايلاميان درنزديكي شهر توريستي موسيان
3-قلعه تاريخي شياخ در بخش زرين آباد
4-قلعه انجیر درجنوب بخش زرین آباد
5-سنگ نبشته دوره قاجار در ميمه زرين آباد
6-چشمه هاي قير طبيعي
7-چشمه هاي آب معدني با حرارت آب بالا
8-زيارتگاه سيد ابراهيم در زرين آباد
9-زيارتگاه سيد ابراهيم قتال درجنوب غربی بیشه دراز
10-زیارتگاه سیدفخرالدین درزرین آباد
11-زيارتگاه سيد ناصرالدين درزرين آباد
12-زيارتگاه عباس در 60 كيلومتري شهر دهلران مسير جاده انديمشك
13-بقعه امامزاده شهره میر درشمال بیشه دراز
14-آسیابهای آبی وآبشار "هور"
15-غارآبی وچاه شور بیشه دراز


*صنايع، معادن واقتصاد*

در شمال شهر چشمه آبگرم معدنی وجود دارد و در جنوب دهلران چند چاه نفت كشف شده كه مورد بهره برداری واقع شده است. علاوه بر كان های بالا در جنوبی ترين نواحی اين شهرستان معادن شن و سنگ مورد بهره برداری قرار می گيرد. گندم، جو، دام، محصولات دامی، قاليچه و جاجيم از جمله صادرات اين شهرستان هستند. اقتصاد دهلران بر پايه كشاورزی، دامداری و صنايع دستی استوار است. مهم ترين پيشه مردم اين شهرستان دام داری است و بيش تر دام های اين منطقه گوسفند و بز است .


شهرستان مهران


شهرستان مهران (به کردی: مێهران، Mêhran) از شهرستانهای استان ایلام در مرز ایران و عراق است. مرکز این شهرستان شهر مهران است.

*مشخصات جغرافيايي*

شهرستان مهران در درازای جغرافيايی 46 درجه و 10 دقيقه و پهنای جغرافيايی 33 درجه و 7 دقيقه و در بلندی 155 متری از سطح دريا قرار دارد. مهران در كرانه چپ رود كنجان چم قرار گرفته و با مرز عراق بيش تر از چند كيلومتر فاصله ندارد. مهران از شمال به ايلام، از خاور به دهلران، و از باختر و جنوب به عراق محدود است. شهرستان مهران در باختر ايلام واقع شده است. اين شهرستان نگين سبز ايران نام گرفته است و پس از سه دهه در انزوا بودن اينك مهران مي تواند براي هميشه صبح صادق را بر سرزمين هزار و يك شب بتاباند. بيش از چند دهه مرز بين المللي مهران در منتهي اليه باختري كشور و در جنوب شهر ايلام به رغم 220 كيلومتر مرز مشترك با عراق و كم ترين فاصله يك شهر مرزي تا بغداد در انزوا و فراموشي به سر مي برد و حاصل اين انزوا بيش از سه دهه ركود اقتصادي بود. نام مهران در دوران هشت سال دفاع مقدس بر سر زبان ها افتاد. اين گذرگاه تاريخي از دير باز معبر و ممر مراودات تاريخي مردمان دو سوي مرز بوده و حاصل اين مراودات گسترده نزديكي فرهنگي و پيوندهاي خانوادگي و سرمايه‌گذاري هاي مشترك بر اراضي مستعد و نخلستان هاي پر ثمر منطقه است.
مرز مهران مناسب ترين و بهترين راه براي فعاليت هاي توريستي و زيارتي و هم چنين يكي از مناسب ترين و مطمئن ترين مناطق براي فعاليت اقتصادي است. شهر مرزي مهران حدود 12 كيلومتر تا نقطه صفر مرزي فاصله دارد و كم تر از 20 كيلومتر با شهر هاي كرد تبار بدره و زرباطيه عراق فاصله دارد و به عنوان حاقه اتصال مركز استان ايلام با مركز استان واسط و بغداد عراق در طول قرن ها مهم ترين گذرگاه ارتباطي مردمان دو سوي مرز بوده است. در بخش مركزي مهران مخاذن نفت و گاز طبيعي كشف شده و چاه هايي درآن حفر شده است. دشت هاي مهران به خاطر پيوستگي‌كوه و دشت با يك ديگر داراي اهميت استراتژيكي و تاريخي است. اين شهرستان از سه بخش مهران، صالح آباد و ملكشاهي تشكيل شده است. بخش صالح اباد در دشت وسيع هيژدانه واقع شده و در سال هاي پر باران يكي از مناطق حاصل‌خيز استان محسوب مي شود.

* وجه تسميه و پيشينه تاريخي*

مهران در ساحل رودخانه كنجان چم واقع شده و با مرز عراق بيش از چند كيلومتر فاصله ندارد. محل كنونی مهران در گذشته، منصور آباد نام داشت كه در سال 1309 هجری شمسی با تصويب فرهنگستان ايران، مهران ناميده شد. اين شهر همانند شهرهای مرزی ديگر كشورمان در ابتدای جنگ تحميلی به دست عراقی ها افتاده ويران شد، اما سرانجام در سال 1365 به دست نيروهای رزمنده ايران به آغوش ميهن بازگشت و در جريان بازسازی های پس از جنگ دوباره آباد شد. در سال های اخير اين شهر ‹‹نگين سبز ايران›› نام گرفته است.

*تقسیمات کشوری*


این شهرستان دارای سه بخش و پنج دهستان است:

* دهستانهای بخش مرکزی:
o دهستان محسن‌آب

نقاط شهری: مهران

* دهستانهای بخش ملکشاهی:
o دهستان چمزی
o دهستان شوهان
o دهستان گچی

نقاط شهری: ارکواز.

* دهستانهای بخش صالح‌آباد:
o دهستان هجداندشت

نقاط شهری: صالح‌آباد.



*جمعیت*

بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان مهران در سال ۱۳۸7 برابر با 30هزارنفر بوده است

*مردم شناسی مهران*

زندگی طایفه‌ای یا ایلیاتی در این شهرستان رایج است و ایل ملکخطاوی از ایل‌های اصلی منطقه‌است. از بزرگان این ایل قاسمعلی کر و جاسم خان برادر کوچکش بوده اند.ساکنان اصلی مهران را اهالی رستم آباد و فرخ آباد و هرمزآباد و ملکخطاوی تشکیل میدهند.ومهاجرانی از جوار این شهرستان مثل ایل شوهان و ایل ملکشاهی در آن سکونت گزیده اند.
شهر مهران در زمینی بسیار حاصلخیز بنا شده که تا زمان رضاخان هیچ نامی بر این سرزمین گذارده نشده بود. در زمان حکومت رضاخان با دستور یکجانشین کردن ایلات کوچ نشین و عشایر، مردم چهار ایل ملخطاوی، صیفی، زروش شکر و زروش عبده در این زمینها سکنا گزیدند و از طرف حکومت نام مهران بر آن اطلاق گردید. جمعیت این شهر در سال ۱۳۸۶ حدود ۱۳۷۰۰ نفوس بود. نژاد مردم مهران کرد فیلی و زبان آنها کردی است. شغل غالب مردم آن کشاورزی است و محصول کشت بسیار کشاورزان گندم می‌باشد. اغلب مردم مهران دارای بستگان زیادی در شهر بدره هستند که با آغاز جنگ ایران و عراق از دیدن هم محروم شدند و تا اشغال عراق توسط نیروهای متحد به رهبری آمریکا و سقوط صدام ادامه داشت. شهر کوچک مهران محل تردد روزانه ده‌ها هزار نفر مسافر شد که رونق زیادی به این شهر دادند. اکنون با فعالیت گمرک مهران در مرز بهرام‌آباد که بزرگ‌ترین گمرک خاکی کشور است روزانه حجم بالایی از کالا از ایران به عراق صادر می‌شود که عمده این کالاها شامل سیمان و مصالح ساختمانی و میوه می‌باشد.

*جاذبه های گردشگری*

غار زینگان دربخش صالح آباد
قلعه نظامی کنجیانچم
امام زاده علی صالح"ع"(خاص علی) دربخش صالح آباد
امام زاده سید حسن ابن موسی بن جعفر"ع"(برادرامام رضا"ع") در ابتدای جاده ورودی مهران -دهلران
تپه باستاني چغا آهوان و چغا گلان با قدمت 7300 سال در شهر مهران
كتيبه تخت خان واقع درمنطقه صالح آباد

*عملیاتهائی که منجر به آزادسازی مهران شدند*
والفجر3 درسال1362
کربلای 1درسال1365


شهرستان دره‌شهر

شهرستان دره‌شهر یکی از شهرستان‌های استان ایلام است که مرکز آن شهر دره‌شهر می‌باشد. این شهرستان در شرق استان قرار گرفته و به جز شهرستان ایوان با دیگر شهرستان‌های این استان مرز مشترک دارد. شهرستان دره‌شهر از شرق به استان لرستان محدود است و گویش مردمان آن لری ولكی است. شهر تاریخی ماداکتو در نزدیکی شهر دره‌شهر واقع است.



تقسیمات کشوری

این شهرستان دارای سه بخش و شش دهستان است:

* دهستانهای بخش مرکزی:
o دهستان ارمو
o دهستان زرین دشت

نقاط شهری: دره‌شهر

* دهستانهای بخش بدره:
o دهستان دوستان
o دهستان هندی

نقاط شهری: بدره

* دهستانهای بخش ماژین:
o دهستان کولکنی
o دهستان ماژین



جمعیت

بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان دره شهر در سال ۱۳۸۵ برابر با ۵۶۸۲۲ نفر بوده‌است

دره شهر از گذشته هاي دور پايتخت تابستاني ايلامي ها بوده است و اوج رونق آن در دوره ساسانيان بوده كه ييلاق امرا و بزرگان بوده است. اين شهر در آبرفت هاي سيمره و در كنار ويرانه هاي شهر تاريخي سيمره و در دو سوي مسير رودخانه دره شهر، جايي كه تپه ماهورهاي دامنه شمالي كبير كوه خاتمه مي يابد، قرار دارد. در شهر ستان دره شهر به دليل اين كه از مناطق لرنشين ايلام هستند آهنگ ها و ترانه و موسيقي لري رواج دارد كه درانواع بزمي و رزمي و حماسي و ...اجرا مي شوند. مانند نوعي ترانه به نام سايرخوني كه آهنگي سوزناك است و با لهجه لري خوانده مي شود. براي اجراي آن از كمانچه استفاده مي شود. اطراف دره شهر را مزارع آبي و ديمي با خاك حاصل خيز فرار گرفته است. مزارع كشاورزي دره شهر به وسيله آب رود خانه هاي سيمره، سيكان و چشمه سار هاي كوچك ديگر آبياري مي شود و حفر چاه هاي عميق و نيمه عميق كمبود آب را تامين مي كند. در مزارع روستاهاي دره شهر ضمن كاشت برنج، گندم، جو و محصولات صيفي نيز به دست مي آيد. از مهم ترين محصولات جاليزي دره شهر خيار است كه بسيار معروف است. اين شهرستان داراي دو بخش مركزي و بدره است. مردم شهر دره شهر بيش تر به زبان لري و كردي صحبت مي كنند ولي زبان مردم بخش بدره كردي است. اين شهرستان به دليل اين كه در كنار كبيركوه و در كنار خرابه هاي شهر باستاني ماداكتو دوره ساساني و رود خروشان سيمره واقع شده، هم چنين با دارا بودن استعداد كشاورزي و وجود آب‌فراوان و مراتع و جنگل هاي انبوه،‌ داراي آثار ديدني تاريخي و طبيعي بي شماري است. اهميت تاريخي دره شهر به حدي است كه مورخان و تاريخي نگاران آن را به نام اولين شهر تاريخي دوره ساساني ناميده اند.
مکان هاي ديدني و تاريخي
مهم ترين مراكز ديدني و زيارتگاهي دره شهر عبارتند از: آثار خرابه هاي شهر سيمره و آثار قصر ها و بازار هاي تاريخي - آسياب آبي و قلعه شيخ ماخو (شيخ محمد خان) در روستاي شيخ مكان - تنگ زيبا و تاريخي ، طبيعي بهرام چوبينه در مسير دره شهر به پل دختر - تپه باستاني تيغن در كنار دره شهر - آثار قلاع تاريخي درمنطقه ييلاقي كلم بخش بدره و هم چنين دره ييلاقي كلم بدره - چهار تاقي دوران ساساني در شهر دره شهر - آبشار ماربره در نزديكي دره شهر در مسير جاده پل دختر- حوضچه آب زمزم در نزديكي بقعه جابر- آثار تاريخي پل گاو ميشان مربوط به دوران ساساني بر روي سيمره - زيارتگاه جابر انصاري در روستاي جابر كلم - زيارتگاه بابا سيف الدين درروستاي ارمو- زيارتگاه امام زاده صالح در ماژين- قلعه و شهر تاريخي ماژين - غار كول كني در ماژين و مناظر و چشم اندازهاي زيباي كبير كوه در كنار رود سيمر.
کشاورزي و دام داري
اقتصاد دره شهر بر پايه كشاورزي باغداري و دامداري استوار است. آب كشاورزي از چاه ها، چشمه ها و رود فراهم مي شود و محصولات كشاورزي و باغي آن عبارتند از: ‌گندم، جو، بنشن، ذرت، گياهان علوفه اي، برنج، كنجد، تره بار، گردو، ‌انار، انگور، سيب و انجير. دامداري نيز در اين شهرستان رونق دارد و محصولات و فرآورده هاي دامي و نيز دام به شهرستان هاي ديگر صادر مي شود.
مشخصات جغرافيايي
شهرستان دره شهر در درازاي جغرافيايي 47 درجه و 22 دقيقه و پهناي جغرافيايي 33 درجه و 8 دقيقه و در بلندي 650 متري از سطح دريا واقع است. شهر دره شهر در 142 كيلومتري شهر ايلام و در مسير جاده ايلام ـ پل دختر قرار دارد. آب و هواي آن معتدل و خشك، بيش ترين درجه گرما 42 درجه و كم ترين درجه گرما 6- درجه مي باشد. بارندگي سالانه بطور متوسط 350 ميليمتر است. شهرستان دره شهر از شمال باختري، شمال تا جنوب خاوري به ترتيب با شيروان و چرداول، كوهدشت و پل دختر (استان لرستان)، از جنوب خاوري، جنوب تا شمال باختري به ترتيب با آبدانان، دهلران، مهران و ايلام همسايه است.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
نام دره شهر شايد از رود سيمره گرفته شده باشد كه اين رود تا قبل از ورود ايلام گاماسب نام دارد و هنگام ورود به ايلام سيمره ناميده مي شود. آورده اند كه چون دره شهر در كنار رود سيمره در دره اي از دره هاي كبير كوه قرار گرفته، دره شهر نام يافته است. شهر تاريخي و باستاني دره شهر در ادوار مختلف بارها ويران و آباد گشته است. از جمله عوامل ويراني آن تاخت و تاز سپاهيان آشور و عرب ها بوده است. بنا بر نظري، دره شهر محل شهر باستاني ‹‹ماداكتو›› پايتخت عيلامي است. عيلاميان كه دردوره عهد باستان فرمانرواي كوه هاي لرستان بودند؛‌ دره رودخانه و راه بزرگ ارتباطي منطقه و مرز شمالي را متصرف شدند و اماكن مستحكمي تاسيس نمودند كه ماداكتو پايتخت دوم آنان از آن جمله است. ظاهرا دره شهر اولين شهر عيلامي بوده است كه در حمله آشور باني پال ويران و مردم آن قتل عام شده اند. در دره سيمره بقاياي خرابه هاي عهد ساساني به جامانده اند.
ظاهرا دره شهر در دوره اعتلاي هخامنشيان هنوز هم ويران بوده و يا اهميت گذشته را نداشته است، اما عهد اشكانيان دوره تجديد حيات آن بوده و در دوره ساساني نيز مجددا رونق يافته و آباد گرديده است. در خرابه هاي دره شهر كه بازمانده يك شهر از زمان ساسانيان است، آثار چهار راه ها، كوچه ها و معابر با نظم ويژه اي كه در شهر سازي آن دوره معمول بود، باقي مانده است. سكه هايي كه در خرابه هاي دره شهر پيدا شده اند به خسرو سوم و جانشيان او تعلق دارند. گفته مي شد كه دره شهر در هنگام آباداني متجاوز از 5000 خانه داشته است. درميان خرابه هاي آن اثري از ساختماني كه شايد روزي مسجد و يا عبادتگاه دوره اسلامي بوده باشد، يافت نشده است. در حال حاضر شهر دره شهر كه در دامنه كبير كوه و در كنار خرابه هاي شهر باستاني دوره ساساني و رودخانه خروشان سيمره قرار دارد، با استعداد كشاورزي وافر، ‌منابع آب غني، مراتع سبز و جنگل هاي انبوه يكي از شهرهاي باستاني و مهم استان ايلام محسوب مي شود.
برخي بر اين باورند كه دره شهر را خسرو پرويز پادشاه ساساني ساخته است. گفته مي شود اسكندر مقدوني هنگامي كه از شوش عازم شعر كلني بوده از دره شهر عبور كرده است . پس از حمله اعراب سيمره يا دره شهر حاكم نشين مهرجانقذق شد و تا سده چهارم هجري قمري ،آباد و پرنعمت بوده است . ابودلف در سفر نامه خود مي نويسد : سيمره نيز شهر زيبايي است كه در آن درختان خرما و زيتون و گردو و در طرف ديگر برف و كوهستان با هم ديده مي شوند. ياقوت حموي نيزدر باره دره شهر مي نويسد: شهري است در نواحي جبل به سوي خوزستان و آن را مهرجانقذق خوانند و آن آبادان و داراي ميوه ها و آب است .


طبيعت درشهرستان دره شهر
رودخانه هاي آب سيابرودخانه هاي آب سياب،دره شهر، روبه رود، سيکان و گراب مهم ترين رودهايي هستند كه در شهرستان دره شهرجاري اند. چشمه هاي متعددي در شهرستان دره شهر وجود دارند كه از اين چشمه ها ميتوان به سراب فرهاد، سراب دره شهر، سراب شيخ مافون اشاره کرد.
رودخانهدره شهراين رود دايمي است، در دهستان دره شهر، شهرستان دره شهر جرياندارد سرچشمه اين رود دامنه شمالي كبيركوه 9 كيلومتري جنوب باختري دره شهر، ريزشگاهيك كيلومتري خاوري روستاي چم نمشت (cam-Namest) 6 كيلومتري شمال خاوري دره شهر است. ريزابه رود سيمره، حوزه خليج فارس و درياي عمان درازاي 15 كيلومتر ارتفاع سرچشمه 1400 متر، ارتفاع ريزشگاه 550 متر، شيب متوسط 5/5 درصد، مسير كلي شمال خاورياست.
رودخانه روبه روداين رود دايمي است در دهستان دوستان،شهرستان دره شهر جريان، دارد سرچشمه اين رود چشمه سارهاي روستاي كلم بالا (Kolm) 50 كيلومتري باختر شمالي دره شهر است. ريزابه رود گراب، حوزه خليج فارس و درياي عماندرازاي 8 كيلومتر ارتفاع سرچشمه 1000 متر، ارتفاع ريزشگاه 750 متر، شيب متوسط 3درصد، مسير كلي خاوري سرچشمه چشمه سارهاي روستاي كلم بالا است.
رودخانهسيكاناين رود دايمي است در دهستان شاه كرمي، شهرستان دره شهر جريان،دارد سرچشمه دامنه شمالي كبيركوه 10 كيلومتري جنوب باختري دره شهر روستاهاي مسير،سيكان، پلنگ آباد، چم كلان دشت آباد، اشرف آباد، بخش آباد است. ريزابه رود سيمره،حوزه خليج فارس و درياي عمان درازاي 14 كيلومتر ارتفاعسرچشمه 1500 متر، ارتفاعريزشگاه 595 متر، شيب متوسط 5/6 درصد، مسير كلي شمال خاوري است.
رودخانه گرآباين رود فصلي است در دهستان علي شروان،شهرستان دره شهر جريان، دارد سرچشمه دامنه كوه چمن گير (Caman gir) 88 كيلومتريباختر كوهدشت اين رودخانه پس از عبور از منطقه ولندتار (Valand tar) از كنارروستاهاي آسياوله (Asiyavaleh) و امام زاده جابر مي گذرد در منطقه اي به نام بنامپرور (Bana parvar) نخست بار و به رود مخلوط ميشود سپس به رودخانه سيمره مي ريزدريزابه رودخانه سيمره، حوزه خليج فارس و درياي عمان درازاي 40 كيلومتر ارتفاعسرچشمه 2400 متر، ارتفاع ريزشگاه 690 متر، شيب متوسط 3/4 درصد، مسير كلي خاور جنوبياست.
تنگ ماژين دره شهردر تنگ ماژين از توابع دره شهر،دخمه ها و اشكفت هايي وجود دارد كه يكي از آن ها به غار كول كني معروف است. دهانهاين غار در محل ورودي حدود 30 متر طول دارد و با توجه به موقعيت استقرار، دسترسي بهآن بدون تجهيزات ضرور ناممكن است. در داخل و پيرامون غار آثاري از وجود زندگي دردوران هاي سنگ به دست نيامده است، ولي در محل ريزش آب حوض كوچكي كه از سنگ تراشيدهشده وجود دارد كه ملاط ان نيز احتمالا از ساروج است. در اطراف اين حوضچه اثري كهنشان دهنده قدمت آن باشد به دست نيامده است، ولي احتمالا به شهر ساساني خارج از تنگمربوط بوده است.
علاوه بر غار معروف كول كني، در اين محل دخمه هاي متعددي نيزوجود دارد كه تعداد آن ها به 12 مي رسد و در برخي از اين دخمه نشانه هايي از سكونتانسان باستاني مشهود است. جالب ترين دخمه ها شامل سه اشكفت در كنار هم و يك اشكفتبر بالاي آن هاست كه به غار انوشيروان معروف هستند. در كندو كاو كف يكي از اينغارها، يك قطعه سفال از نوع سفال هاي نيمه هزاره اول قبل از ميلاد به دست آمده است. در مورد اين غارها، روايتي در بين مردم محل نقل ميشود كه جالب توجه است و ان روايتچنين استمردم محل اعتقاد دارند كه انوشيروان به هنگام جان دادن وصيت كرده بودكه جسد وي را دور از دسترس دشمنان دفن كنند، از اين رو بازماندگانش پس از جستجويبسيار، اين اشكفت را مي يابند و جسد وي را در آن دفن مي كنند. البته اين مطلب نقلقولي ضعيف است و با توجه به زرتشتي بودن انوشيروان دور از حقيقت به نظر مي رسد واصولا تاكنون گوري از شاهان ساساني ديده نشده است.
تنگ بهرام چوبين درهشهرتنگ بهرام چوبين يكي از مهم ترين دره هاي كم عرض و بسيار مرتفع واستراتژيك در ضلع غربي مسير جاده دره شهر- پلدختر است. اين تنگه كه آن را شكارگاهبهرام هم مي گويند؛ داراي آثار ارزنده فراوان در قسمت ورودي، پيشاني و ارتفاعاتاست. اين مجموعه آثار ارزنده يك قلعه به جاي مانده از دوران ساساني است كه از سنگ وگچ ساخته شده و به ارتفاعات جنگلي كبيركوه در عمق تنگه و مناطق سخت گذر آن ختم ميشود. علاوه بر زيبايي هاي وصف ناپذير طبيعي و آثار پلكان هاي سنگي بر ديواره هايسنگي و نقاط سخت گذر داخل تنگه، وجود چهار آب انبار كه در صخره هاي سخت تراشيده شدهاند، هر يك به اضلاع تقريبي 3×3 متر و عمق 3 متر و 3×2 در عمق 5/2 متر با ناودانكهاي سنگي و همچنين ارتباط اين چهار آب انبار به هم ديگر و وجود آب آشاميدني در داخلآن ها حاكي از توجه و اهميت به اين منطقه استراتژيك و طبيعي در طول دوران تاريخيدارد كه در نوع خود بي نظير و جالب توجه است. تنگه بهرام از شاهكارهاي طبيعي وتاريخي است كه همواره مورد بازديد علاقه مندان به تاريخ، طبيعت و كوه نوردان قرارمي گيرد. اين تنگه در ايام بهار ايرانگردان و علاقه مندان به آثار تاريخي و طبيعيرا به سوي خود جذب مي كند.
غار خفاش دره شهراين غار در سهكيلومتري شمال خاوري شهر دهلران در دامنه كوهي مشرف به دره و چشمه هاي آب گرمدهلران واقع شده است. طول غار 155 متر، عرض آن 30 متر و ارتفاع آن از سقف با کف 50متر مي باشد. دهليزهاي وسيعي در اين غار وجود دارد كه عمق بعضي از قسمت هاي آن به 400 مترمي رسد. اين غار به علت زندگي خفاش ها در داخل آن(حدود 20.000 خفاش)، به غارخفاش معروف شده است. خفاش هاي آن از نوع دم دار و بزرگ هستند. غارخفاش دهلران يكيازغارهاي تاريخي عصر غارنشيني است كه بعدها به زيستگاه خفاش ها تبديل شده است. موضوع مورد توجه اين غار وجود توده عظيم و ضخيم فضله خفاش در كف غار است كه طيهزاران سال پديد آمده است و كشاورزان از آن براي تقويت زمين هاي زراعي استفاده ميكنند. غار خفاش در فهرست آثار ملي ثبت شده و مورد حفاظت و مراقبت است.


آرامگاه ها ،امامزاده ها وزيارتگاه ها درشهرستان دره شهر
بقعه امامزاده صالحبقعه امام زاده صالح درگورستان ماژين از توابع دره شهر واقع شده است. اين بقعه، بنايي چهارگوش است كه دردو طبقه با گنبد هرمي شكل ساخته شده است. مرقد اصلي در طبقه زيرين بنا قرار دارد. اين طبقه تماما با آجر ساخته شده و با طاق جناغي پوشش يافته است. در طبقه دوم بناصورت قبري با سنگ گچ و پوشش سفالي ساخته شده است. اين بنا كه به قرن هشتم هجري قمريتعلق دارد، به مرمت و بازسازي كامل احتياج دارد. گچ بري هاي داخل مقبره از جملهآثار ارزنده و بي نظير دوره مربوطه است.
بقعه جابر درهشهردره جابر، بين كوه هاي مله ريته و چال مي قرار دارد. در انتهاي درهو در دامنه كوه چال مي، مقبره اي همانند مقبره دانيال شوش احداث شده است. درب وروديآن رو به شمال است و به كفش كن باز مي شود. مقبره 15 متر طول و 9 متر عرض دارد. اينبنا 8 ستون دارد و 9 طاق شمالي جنوبي و 9 طاق شرقي- غربي به ارتفاع دو متر روي آنهازده شده اند.
كف مقبره، دو پله پايين تر از كف كفش كن است. در ديوار جنوبي،محرابي به بلندي 180 و عرض 70 سانتي متر قرار دارد. در قسمت پايين آن كتيبه اي گچبري شده وجود دارد كه در اطراف ان كلمات مقدس و بر سطح مياني آن چند گل نقش شدهاند. در گوشه بالاي كتيبه، كلمات محمد (ص) و لااله الا الله بطور برجسته نوشته شدهاند. اين بقعه از بقعه هاي زيارتگاهي مهم دره شهر است.
آرامگاه بابا سيفالدين دره شهرآرامگاه بابا سيف الدين در شمال خاوري دره شهر، در دامنهتپه اي موسوم به چهارطاق قرار دارد. در داخل مقبره، دو قبر است كه روي آن ها سنگنبشته اي وجود ندارد. در بالاي درب ورودي، سنگ نوشته كوچكي نصب شده و روي آن چنيننوشته است: امير غلامرضا خان هاشمي در سنه 1350 بقعه امام زاده سيد سيف الدين (ع) را تعمير نموده است. مصالح به كار رفته در مقبره از سنگ، گچ و آجر است و روي بقعهرا نيز با گچ سفيدكاري كرده اند. در اطراف اين آرامگاه درختان چند صد ساله تاريخيوجود دارد.


قلعه ها ،برجها و آتشكده ها درشهرستان دره شهر
دژ شيخ مكان دره شهرتنگه و روستاي شيخ مكاندر فاصله 6 كيلومتري جنوب خاوري دره شهر قرار دارد. در داخل روستا، آثار و قسمتهايي از عمارت يا قلعه اي آجري وجود دارد. بررسي معماري قلعه و مطالعات پيرامون آننشان مي دهد كه اين بنا بيش از 150 سال قدمت دارد و به مير سيدمهدي خان نامي تعلقداشته است. در حال حاضر قسمت هاي اعظم بنا فرو ريخته، ولي آثار كلي ساختمان هم چنانمحفوظ مانده است.
در سمت باختر داخل تنگه و در دست اندازهاي كوه، حصاري محكم ازقلوه سنگ وگچ، با ظرافتي خاص احداث شده است. مشخصات معماري بنا و مصالح به كار رفتهدر ان نشان مي دهد كه قلعه از آثار دوره قاجار است. در ميان تنگه و در مقابل قلعهشيخ، در مسير جريان آب رودخانه، بقاياي يك آسياب آبي بر جاي مانده است كه گفته ميشود در زمان هاي گذشته قابل استفاده بوده ولي در حال حاضر تخريب شده است. اين اثربه اواسط دوره اسلامي و شايد قبل از آن مربوط باشد.


شهرستان آبدانان

شهرستان آبدانان یکی از شهرستانهای استان ایلام در غرب ایران است. مرکز این شهرستان شهر آبدانان است. این شهرستان در جنوب شرقی استان قرار گرفته و با شهرستانهای دهلران و دره‌شهر و نیز اندیمشک استان خوزستان و پلدختر استان لرستان همسایه است.


تقسیمات کشوری


این شهرستان دارای سه بخش و شش دهستان است:

* دهستانهای بخش مرکزی:
o دهستان ماسبی
o دهستان جابرانصار

نقاط شهری: آبدانان

* دهستانهای بخش سراب‌باغ:
o دهستان چم کبود (مرکز: چم کبود، مرکز قبلی: هزارانی).
o دهستان سراب‌باغ

* دهستانهای بخش کلات:
o دهستان آب‌انار
o دهستان مورموری

نقاط شهری

* مورموری


*جمعیت*

بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان آبدانان در سال ۱۳۸۵ برابر با ۴۷۳۷۰ نفر بوده است.

*مشخصات جغرافيايي*
شهرستان در دامنه جنوبي كبير كوه، در درازاي جغرافيايي 47 درجه و 28 دقيقه و پهناي جغرافيايي 32 درجه و 56 دقيقه و در بلندي 880 متري از سطح دريا قرار دارد. شهرآبدانان مركز شهرستان، در مسير راه ايلام ـ گل گل و در 38 كيلومتري جنوب خاوري دره شهر واقع شده است. شهرستان آبدانان از شمال به دره شهر، از خاور به انديمشك، و از باختر و جنوب به دهلران محدود مي باشد. آب و هواي آبدانان معتدل است و ميزان بارندگي بطور متوسط 300 ميلي متر است.

*موقعیت*

شهرستان آبدانان در جنوب شهرستان دره شهر و 164 كيلومتري شهر ايلام واقع شده است . اين منطقه در ناحيه اي كوهستاني قرار دارد و قسمت هاي واقع در دامنه ارتفاعات كبير كوه سردسير و معتدل ولي قسمت هاي ديگر گرمسير هستند. اين شهر ستان داراي معادن نفت و گوگرد و چشمه هاي آبگرم است. مركز اين شهرستان در دامنه جنوبي كبير كوه و دره با صفاي رود خانه آبدانان در شمال مقبره سيد صلاح الدين محمد قرار دارد . اين شهر ستان به لحاظ نظامي و كشاورزي و دام داري اهميت دارد. دراين منطقه منابع كاني فراوان مانند نفت و گوگرد و زاج وجود دارد و به خاطر آب فراوان و وجود جنگل ها و مراتع داراي زمين هاي مستعد كشاورزي و دام داري است. وجود آثار تاريخي و باستاني فراوان دراين منطقه نشان از قدمت تاريخي اين منطقه دارد .

*مهم ترين مراكز ديدني،تاریخی و زيارتگاهي آبدانان *

آثار تاريخي قلعه هزاراني، آثار تاريخي پشت قلعه در آبدانان، درياچه دو گانه سياه گاو آبدانان در فاصله 8 كيلومتري سراب باغ آبدانان، غار طبيعي مژاره در آبدانان در روستاي مژاره و سراب باغ، مناظر طبيعي سراب آبدانان، مناظر طبيعي كوه اناران و كبير كوه و زيارتگاه سيد صلاح الدين محمد با سبك معماري خاص مربوط به دوره سلجوقي تشكيل مي دهند.



شهرستان شیروان و چرداول

شهرستان شیروان و چرداول یکی از شهرستانهای استان ایلام است که مرکز آن شهر سرابله می‌باشد . شیروان و چرداول در سال ۱۳۶۰ از شهرستان ایلام جدا شد و در تقسیمات کشوری قبل از ۱۳۶۰ از بخش‌های آن محسوب می‌شد.

سرابله مرکز شهرستان شیروان و چرداول است. این شهر پس از جدا شدن توابع شهرستان شیروان و چرداول به عنوان مرکز شهرستان انتخاب گردید و تا قبل از یکی از روستاهای شهرستان ایلام به حساب می‌آمد. قبل از تبدیل شدن سرابله به مرکز شهرستان، روستای شباب(شواو) از اهمیت بیشتری برخوردار بود. اکثر جمعیت شهر سرابله را روستائیان مهاجر شهرستان تشکیل می‌دهد.


شیروان یکی از بخش‌های شهرستان شیروان و چرداول است. این منطقه که در شمال شرق استان ایلام و در حدود ۱۰۰ کیلومتری شهر ایلام قرار دارد یکی از حاصلخیزترین مناطق این استان است و مرکز ان نیز شهر لومار است. از عواملی که به حاصلخیزی این منطقه کمک کرده عبور رودخانه سیمره از شرق این منطقه‌است که در تمام فصول سال دارای اب فراوانی است. این منطقه در فصل بهار به یکی از زیباترین مناطق استان تبدیل می‌شود ودر این فصل پذیرای مسافران زیادی از گوشه و کنار استان است.


چرداول منطقه‌ای از شهرستان شیروان و چرداول است. بخش چرداول در دامنه جنوبی رشته کوههای زاگرس قرار دارد و دارای آب و هوایی کوهستانی است. این منطقه از دو ناحیه کوهستانی و دشت نسبتاٌ هموار تشکیل شده‌است. در بخش کوهستانی، انبوه درختان بلوط و بادام کوهی، بنه(ون)، کیکم، ارجن و گون دیده می‌شود. مراتع بخش چرداول هم در بخش کوهستانی قرار دارد و زمینه مناسبی برای دامپروری سنتی فراهم کرده‌است و به هم دلیل شغل اصلی ساکنان بخش کوهستانی دام پروری است.