تاریخچه تبریز

تاريخ تبريز پيش از ظهور اسلام؛ مملو از ظن وگمان ها و حتي تعارض است.اما بعد از ظهور اسلام اين شهر توسعه بسياري يافته و در گستره وسيع حکومت اسلامي به "قبه السلام" مشهور مي شود. سپس در شاهراه ابريشم، شرق را با غرب پيوند داده و رونق اقتصاديش به بنيان بازارها و کاروانسرا هايي مي انجامد که عظيم ترين مکان مسقف پهنه گيتي مي گردد.
بنياد شهر تبريز و وجه تسميه نامش افسانه اي را مي ماند. درباره بنا و وجه تسميه شهر تبريز "حمدالله مستوفي" و "ياقوت حموي" مي نويسند: بناي تبريز از زبيده زن هارون الرشيد است. وي که به بيماري تب نوبه مبتلا بوده؛ روزي چند در آن حوالي اقامت کرده، در اثر هواي لطيف و دل انگيز آنجا بيماريش زايل مي شود. به همين دليل فرمود تا شهري در آن محل بنا کنند و نام آن را "تب ريز" بگذارند.

همانطور که در ابتدا اشاره شد؛ پيشينه تبريز همواره در هاله اي از ابهام مستتر بوده. حتي در اوايل ظهور اسلام نيز در حمله اعراب به آذربايجان، نامي از تبريز ديده نمي شود. تنها اشاره دقيق و مستند مربوط به زمان سلسله رواديان است که در دوره خلافت متوکل عباسي، تبريز رو به آبادي نهاد و دور شهر را بارو کشيدند. از آن زمان به بعد تبريز با سپري ساختن وقايع تلخ و شيرين مشهور شد. اوصافي که در طول تاريخ از تبريز شده است به اجمال چنين است:
در قرن چهارم هجري، "ياقوت حموي"، تبريز را مشهورترين شهر آذربايجان مي خواند. "ابو حوقل" در 367 و "ابن مسکوبه" در 421 و "ناصر خسرو" در 438؛ تبريز را بزرگترين و آبادترين شهر آذربايجان مي خوانند.

در زمان غازان خان مغول، تبريز شکوه ويژه اي مي يابد. "خواجه رشيدالدين فضل الله" وزير انديشمند ايلخانيان "ربع رشيدي" را بنياد مي نهد که در زمان خود عظيم ترين مرکز علمي?فرهنگي به شمار مي رود. اين شهر در طول تاريخ دوره هاي طلايي متعددي را سپري ساخته است. دوران پايتختي، دوران وليعهدنشيني، دوران شکوفايي تجاري، اقتصادي،علمي، هنري و....
زماني تبريز، در عرصه هنر تحول شگرفي را موجب مي گردد که امروز آثار کم نظير آن دوره، زينت بخش موزه هاي جهان است. مردان و زنان نامداري از اين شهر برخاسته اند. کعبه ملاي روم، ميعادگاه عرفا، شعرا، انديشمندان و بزرگان بوده؛ به همين دليل تبريز يگانه شهري است که صاحب مقبره الشعرا است. مقبره اي که خاقاني ، همام ، قطران و ديگر بزرگان متقدم و سرانجام شهريار شيرين سخن، در آن مکان آرميده اند.

تبريز از لحاظ گردشگري بسيار مستعد بوده و از چه از لحاظ اکوتوريسم و چه از لحاظ تنوع آثار باستاني قابل توجه است. گرچه آب و هواي منطقه در فصل هاي سرد سال گردشگري را در آن مشکل کرده است ليکن در ماه هاي ارديبهشت تا مهر ماه از آب و هوايي مطبوع برخوردار بوده و مسافرتي خاطره انگيز را نويد مي دهد



شرح تبريز از گذشته ها ي دور تا به امروز هرگز در قاموس سطر ها و نوشته ها نگنجيده است.


بنياد شهر تبريز و وجه تسميه نامش افسانه اي را مي ماند ، گاهي بوي اغراض مي دهدو برخي موارد نيز از ظن ها و گمان ها نشات مي گيرد.

زنده ياد عبدالعلي کارنگ درآثار باستاني آذربايجان (آثار و ابنيه تاريخي شهرستان تبريز) در باب وجه تسميه تبريز مي نويسد: کلمه تبريز را جغرافي نويسان عرب چون سمعاني وياقوت حموي به " کسرتاء " و جغرافي نويسان ايراني وترک چون حمدالله مستوفي و کاتب چلپي به " فتح تاء " و مورخان رومي و روسي چون فاوست ، آسوليک، ورطان و خانيکف به" فتح تاء " ، قلب " باء" ، به " واو" يعني به صورت "تورز"Tavrez و " تورژTaverz " ، " تورشTavres" و " دورژ Davrez " ذکر کرده اند.

اوليا چلبي کلمه " تبريز را به معني ستمه دوکوجو" (ريزنده تف و تاب) و اين نام را باآتشفشاني ديرين کوه سهند مربوط دانسته است.

زنده ياد کارنگ درادامه مي افزيد: مورخان ا رمني هم اسم تبريز را " تورژ يا دورژ" محرف عبارت " د، اي ، ورژ " به معني انتقام گاه دانسته و نوشته اند : باني تبريز خسرو ارشاکي (233-217م) حکمران ارمنستان است که آن شهر را به ياد گرفتن انتقام " ارتبانوس" يا " اردوان" آخرين پادشاه پارتي ا زاردشيربابکان بنياد نهاده ونام آن راDa-i-vrez) ) گذاشته است.

مولف آثار باستاني آذربايجان با افسانه شمردن موارد ذکر شده مي نويسد : قديمي ترين ذکر نام تبريز را درکتيبه سارگن دوم پادشاه آشور خواهيم يافت. شرق شناس فقيد ولاديمير مينورسکي مي نويسد : " سارگن دوم در سال 714 قبل از ميلاد به قصد تصرف ممالک اورارتو سفري به شمال غربي ايران کرد. از ناحيه سليمانيه کنوني (واقع در کردستان عراق) داخل کردستان مکري شد، از پارسوا parsua (پسه کنوني ) و ساحل جنوبي درياچه اروميه گذشت ، از سوي شرقي درياچه به راه خود ادامه داد و پس ازپشت سر گذاشتن " اوشکايا" (اسکوي کنوني) قلعه "تارومي" يا "تاروئي " و "ترماکيس" را گشود . بعيد نيست يکي از اين دو کلمه نام قديمي تبريز کنوني باشد.